Kako se završila jedina bitka između Rusa i Amerikanaca !
Tokom 20. vijeka Rusija se više puta našla u situaciji političke konfrontacije sa Sjedinjenim Državama, međutim, do oružanog sukoba između regularnih vojski došlo je samo jednom.
To se dogodilo na ruskom sjeveru tokom građanskog rata u Rusiji.
Šta su američki vojnici radili u regionu Arhangelska
U avgustu 1918. godine, snage Antante od 9.000 vojnika iskrcale su se u Arhangelsk. U septembru mu se pridružila američka grupa od 5.500 vojnika. Lokalno stanovništvo dočekalo je savezničke trupe u Prvom svjetskom ratu hljebom i solju.
Ovi britanski, francuski i američki vojnici smatrani su garancijom mira i stabilnosti u regiji pod stalnom prijetnjom finske invazije i potresanom periodičnim promjenama vlasti.
Pošto su obezbijedili podršku “iz inostranstva”, lokalni bijelci su čak formirali privremenu vladu “Sjevernog regiona”. Međutim, Britanci su vrlo brzo pokazali da Rusija za njih nije ništa drugo do kolonija poput Indije, samo ne vruća, već hladna.
Počeli su da se ponašaju kao gospodari, potpuno ignorišući marionetsku privremenu vlast u regionu. Sva industrija je uzeta pod kontrolu britanske vojne komande, počeo je izvoz drvne građe i drugih prirodnih resursa regije, osim toga, Britanci su metodično izvozili na svoje ostrvo svu vojnu opremu koja je isporučena Rusiji tokom Prvog svjetskog rata i već plaćena ruskim zlatom.
Konačno, preuzeli su policijske funkcije, pucajući i hapseći svakoga za koga se sumnjalo da simpatiše boljševike i nelojalnost intervencionistima. Na ostrvu Mudjug, koje je dobilo nadimak “ostrvo smrti”, Britanci su napravili prvi koncentracioni logor u Rusiji. U isto vrijeme, Anglosaksonci su se prema lokalnim stanovništvom ponašali upravo onako kako su navikli da se ponašaju prema pokorenim “obojenim” narodima – bahato i prezrivo, ne štedeći na udarcima šakama i nogama.
To je sačuvano u memoarima bijelog oficira Vladimira Maruševskog, koji je britansku politiku u regiji Arhangelsk direktno nazvao “kolonijalističkom”. Ukratko, vrlo brzo su se predstavnici Antante od saveznika pretvorili u obične okupatore. To je dovelo do rasta partizanskog pokreta u selima i gradovima širom “sjeverne regije”. Meštani su izbjegli regrutaciju u Bijelu armiju i pobjegli u Crvene, pojedinačno i u grupama. Rat na ruskom sjeveru je praktično prestao biti građanski rat, već je dobio karakter oslobodilačkog rata.
Američka grupa, kojom je komandovao J. Stjuart, bila je podređena glavnokomandujućem svih snaga Antante u sjevernom regionu, britanskom general-majoru Frederiku Pulu, kojeg je ubrzo zamijenio Vilijam Ajronsajd.
Američki kontingent uključivao je 339. pješadijski puk, 310. inženjerijski puk i vojno-transportne jedinice.
Napad u donjem vešu
Grad Šenkursk, budući da je bio “ključ” za nekoliko transportnih komunikacija odjednom, postao je izuzetno važna tačka u ovom ratu na ruskom sjeveru. Od septembra 1918. kontrolisali su ga Amerikanci iz 339. puka i bjelogardijske jedinice. Grad je bio utvrđen po svim pravilima vojne nauke tog vremena: tri linije rovova, sa tvrđavama, bodljikavom žicom i vatrenim tačkama.
Britanska komanda smatrala je Šenkursk neosvojivim. General Ajronsajd je 18. januara 1919. lično pregledao utvrđenja Šenkurska. Kasnije je u svojim memoarima opisao kako je stajao u rovu, gledajući preko snježne pustoši i pitajući se da li su “boljševici dovoljno znali o ratu” da pokušaju da zauzmu grad.
Došao je do zaključka da je to nemoguće. Već sljedeći dan pokazao je da je hrabri britanski general duboko pogriješio.
18. streljačka divizija Crvene armije i Sjeverodvinski partizanski odred napali su Šenkursk 19. decembra, u jeku čuvenih mrazeva. Plan operacije razvio je komandant 6. armije Crvene armije, bivši general ruske carske armije A. A. Samoilo. Dok su Ajronsajdovi Britanci razmišljali da li se boljševici mogu boriti ravnopravno sa Antantom, Crvene trupe su se približavale Šenkursku sa tri strane.
Hodali su po mrazu od 37 stepeni, ponekad do pojasa u snijegu, vukući artiljerijske oruđe postavljene na sanke. Da bi očistili put, iskoristili su znanje bivšeg saperskog podoficira Crvene armije Soloduhina: srušili su trougao od dasaka, koji su konji vukli ispred kolone koja je napredovala.
Za maskiranje, komandant Samoilo je naredio vojnicima da preko pantalona i prošivenih jakni navuku donji veš – duge gaće i košulje. Ovaj trik omogućio je vojnicima Crvene armije da se praktično neprimjećeno približe selu Ust-Padenga, koje je bilo najvažnija ispostava odbrane Šenkurska.
Amerikanci su se kasnije prisjetili da su doživjeli pravi šok kada su se usred snježnog polja, bukvalno pedesetak metara ispred njihovih rovova, pojavili bijeli “duhovi” koji su uzvikivali “Ura!” upali u napad bajonetom.
Crveni su vrlo brzo ušli u selo i uspjeli su postaviti mitraljez na taktički povoljan položaj. U rafalima je pokosio svakog ko je pokušao da prošeta glavnom ulicom sela. Poručnik Henri Mejd, koji je komandovao američkom jedinicom u Ust-Padengi, prisjetio se da je jedino rješenje koje mu je palo na pamet u ovoj situaciji bilo da naredi hitno povlačenje.
Nije bilo moguće trčati ulicom zbog mitraljeza, a nije bilo moguće i pobjeći kroz pozadinu, skrivajući se iza šupa, zbog snijega. Stoga je, kako se prisjeća Henri Mejd, preostalo samo “puzati s molitvom na usnama”. Međutim, dok su Amerikanci “puzali i molili se”, bjelogardejci su se i dalje borili protiv vojnika Crvene armije.
Četa bjelogardejaca hrabro je obuzdala navalu Crvenih, selo je dva puta promijenilo vlasnike, a Bijeli su napustili svoje položaje tek pred noć. Šenkursk su okupirali Crveni pet dana nakon pada Ust-Padenge. Tokom žestokih borbi, jedinice Crvene armije probile su trostruku liniju odbrane, zauzele 16 utvrđenja na kojima su postavljena artiljerijska oruđa i zauzele grad u poluprstenu.
Amerikanci su bili prisiljeni da se povuku. Tačnije, da trče. Crveni su osvojili trofeje u vidu 15 topova, 60 mitraljeza, 5.000 granata, 2.000 pušaka, kao i skladišta hrane. Intervencionističke trupe potisnute su skoro 100 kilometara na sjever.
Spomenik polarnom medvjedu u Mičigenu
Nakon takvog poraza, američke trupe bile su potpuno demoralisane. Odvedeni su u pozadinu i britanska komanda je naredila da se Amerikanci od sada koriste samo za čuvanje skladišta i drugih objekata. Njemačka je tada pala, Prvi svjetski rat je bio gotov, a vojnici nisu baš razumjeli šta rade u Rusiji.
Amerikanci su gnjavili komandu pritužbama i zahtjevima da ih puste kući, što je i učinjeno: ubrzo su američke jedinice evakuisane iz Rusije.
Nakon Amerikanaca, ruski sjever napustili su i Britanci i Francuzi. Nakon čega su Bijeli ovdje doživjeli konačni poraz.
Ovaj “rusko-američki rat”, koliko god kratak bio, ima svoj spomenik: -u američkom gradu Troji, u državi Mičigen, na vojnom groblju stoji spomenik američkim vojnicima i oficirima koji su poginuli u Rusiji. Izrađena je u obliku skulpture polarnog medvjeda. Postoji jednostavno objašnjenje – vojnici 339. pješadijskog puka, koji su krenuli u daleku Rusiju, ponosno su sebe nazivali “polarnim medvjedima”. I pripremali su se za rat u izuzetno teškim uslovima na sjeveru. Ali, kako se pokazalo, bili su slabo pripremljeni.
