Grb Banjaluke kroz istoriju

22 Aprila, 202022 Aprila, 2020 Kristina Prole 0 Comments

Banja Luka ima dosta mladu istoriju svog grba, čiji se počeci naziru u prvoj polovini 20. vijeka kad dolazi do prvog neuspjelog pokušaja uspostavljanja gradskog heraldičkog znamenja.

Grad prvi put dobija zvanično znamenje za vrijeme Socijalističke Jugoslavije i ono opstaje sve do 1992. godine, kad Banja Luka u uslovima raspada države i rata u BiH sprovodi konkurs, na kojem je iznađen novi grb grada koji je bio zvanični simbol sve do 2013. godine. Tada Ustavni sud Republike Srpske proglašava banjalučki grb neustavnim zbog povrede principa konstitutivnosti naroda i ravnopravnosti građana, a Banja Luka počinje potragu za novim grbom. Nakon četiri neuspjela pokušaja iznalaženja, početkom 2017. godine grad je usvojio novi trostepeni grb, rad heraldičara Dragomira Acovića.

Upotreba grba Banje Luke je regulisana Statutom Grada i posebnim gradskim propisima koji detaljno uređuju i sankcionišu upotrebu grba u različitim prilikama i mjestima.

Grb Grada Banja Luka koristi se u tri nivoa — kao osnovni ili mali, srednji i veliki grb. Statutom Grada Banja Luka, ovaj simbol grada je definisan na način predstavljen ispod.

Prvi pokušaj definisanja

Prvi pokušaj definisanja gradskog heraldičkog znamenja Banje Luke je preduzet u prvoj polovini 20. vijeka, u periodu nakon ujedinjenja Jugoslavije i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Riječ je o prijedlogu grba grada hrvatskog heraldičara Viktora Antuna Duišina. Prijedlog je doživio neuspjeh i nije nikada ozbiljnije razmatran.

Prijedlog grba sastojao se od plave, bijele i crvene boje aludirajući na zastavu Jugoslavije, talasasta greda kao simbol rijeke Vrbas, utvrđeni grad kao aluzija na Kastel, prisustvo polumjeseca i zvijezde. Premda neusvojen, ovaj prijedlog grba je interesantan zbog nekih svojih elemenata, koji su ostali aktuelni i do danas.

Socijalistička Jugoslavija — prvi grb

Druga polovina 20. vijeka donosi prekretnicu na planu zvaničnog simboličkog obilježavanja grada. Formalno-pravni osnov za donošenje novog obilježja je, kao i u drugim opštinama širom socijalističke Jugoslavije, bila statutarna odredba da „Opština ima svoj amblem”. I Banja Luka je donijela svoj.

Ablem opštine Banja Luka predstavlja zeleno polje u obliku štita oivičeno trakom bijele boje, s tim što su bijelom bojom stilizovano predstavljeni spomenik palim borcima Bosanske krajine u gornjem dijelu, zidovi stare tvrđave Kastel u sredini i rijeka Vrbas u dnu polja.

Odbrambeno otadžbinski rat — od novog grba do odluke suda

Dramatične promjene u domenu grba nastale su usljed raspada Jugoslavije i rata u BiH, odrazile su se i na grb Banje Luke. Odražavajući prirodu konflikta, u kojem su svi nacionalni, vjerski i ideološki sporovi riješeni nekom vrstom heraldičkog trijumfa pobjedničke strane u datoj opštini i gradu, novi grb iz 1992. godine bio je donijet unutar ovog okvira. Naime, navedene godine je u pomenutim uslovima raspisan javni konkurs za grb grada. Premda bliži podaci o toku i ishodu ovog konkursa — na kojem je između ostalog učestvovalo i Srpsko heraldičko društvo i Dragomir Acović sa svojim prijedlogom trostepenog grba — nisu nikad objavljeni, kao konačni pobjednik se etabliralo rješenje koje je uz manja dotjerivanja i grafička preciziranja opstalo kao grb Grada sve do odluke Ustavnog suda 2013. godine.

Ovaj grb predstavlja plavo polje, u obliku štita, oivičeno zlatnom trakom, sa oblikom Banskog dvora u gornjem dijelu, te listom kestena (simbolom banjalučkih aleja), Kastelom u dnu štita i stilizovanom linijom rijeke Vrbas. Središnji dio grba simbolizuje temelje Saborne crkve, u bijeloj boji, a u sredini temelja je krst sa ocilima, u crvenoj boji.

Ovim se činilo, bez obzira na heraldički kvalitet rješenja, da je pitanje konačnog heraldičkog predstavljanja grada kao i njegove upotrebe, zauvijek riješeno — sve do intervencije sudske vlasti.

Odluka Ustavnog suda Republike Srpske

Odlukom Ustavnog suda Bosne i Hercegovine od 31. marta 2006. godine po tužbi Sulejmana Tihića, kojom su proglašeni neustavnim, između ostalog i, tadašnji grb Federacije BiH i grb Republike Srpske, pitanje grbova je postalo predmet intervencije sudske vlasti. Neposredna posljedica sudske prakse koja je počela sa ovom presudom je i presuda Ustavnog suda Republike Srpske od 20. februara 2013. godine kojom je grb Banje Luke iz 1992. godine proglašen neustavnim.

Podnosilac je argumentovao da pomenuti stavovi člana 6. nisu u skladu sa članovima Ustava Republike Srpske, kojima se utvrđuje princip konstitutivnosti i ravnopravnosti naroda i građana te nediskriminacije po bilo kom osnovu.

Na sjednici održanoj 20. februara 2013. godine, Ustavni sud RS je zaključio sljedeće:

“Budući da je osporenim odredbama Statuta propisano da središnji dio grba simbolizuje temelje Saborne crkve, u bijeloj boji, a da je u sredini temelja krst, sa ocilima, u crvenoj boji, nesporno je, po ocjeni Suda, da se radi o simbolima koji predstavljaju kulturu, tradiciju i istorijsko nasljeđe samo srpskog naroda, odnosno da se ne radi o simbolima sa kojima se mogu identifikovati svi građani koji žive u ovom gradu”.

Traganje za novim grbom

Presudom ustavnog suda je otpočeo proces traženja i iznalaženja novog grba za grad Banju Luku. Prije nego što je Banja Luka dobila svoj današnji grb prethodila su četiri neuspjela pokušaja njegovog iznalaženja.

Kako je počela da protiče i četvrta godina otkako je sud proglasio grb neustavnim, te nakon propalih konkursa, gradonačelnik Igor Radojičić je odlučio da se za rješenje ovog pitanja obrati heraldičaru Dragomiru Acoviću, prema njegovom navodu „čovjeku koji ima najbogatije profesionalno iskustvo na ovim prostorima sa kojim smo radili kad je bilo problema pitanja grba Republike Srpske, zbog čega je bila formirana i stručna komisija.

Sadašnji grb, nakon jednoglasnog odobravanja stručne komisije, izglasan i na skupštini te upućen na javnu raspravu. Gradonačelnik Banje Luke Igor Radojičić se, u želji da prijedlog bude prihvaćen od javnosti, obratio građanima u otvorenom pismu u Nezavisnim novinama i Glasu Srpske, izrazivši vlastitu podršku. Na sjednici Banjalučke skupštine 20. jula 2017. godine, Acovićev prijedlog za grb grada je i usvojen kao zvanični grb — čime je Banja Luka nakon četiri godine formalnog nepostojanja gradskog heraldičkog znamenja, dobila novi grb.

No, grb nije usvojen u originalnoj verziji kako je upućen na javnu raspravu, već je došlo do neznatnih izmjena na srednjem i velikom nivou novog grba — sa bedemske krune u srednjem grbu je uklonjena fasada Banskog dvora, dok je iz velikog grba uklonjena figura jazavca u pozadini Petra Kočića, te iz postamenta izbrisana lenta i naziv grada, a unesena figura lišća lipe, ukombinovana sa lišćem kestena.

Banjaluka dobila grb i zastavu | Radio Televizija BN